Herstructurering Transvaalbuurt
Pure nieuwbouw doet herstructurering goed
De Transvaalbuurt in Den Haag, berucht en voorzien van het stempel ‘Vogelaarwijk’, ondergaat een metamorfose. Het masterplan van Geurst & Schulze Architecten, dat in de praktijk wordt ingevuld door onder anderen Osorio Lobato Architecten en Architektenburo Kühne & Co, zorgt ervoor dat de gesloten wijk met weinig groen en ruimte verandert in een open omgeving waarin het prettig wonen is.
De nieuwbouw in de Wolmaran-, Wessel- en Fischerstraat is een mooi voorbeeld van het nieuwe elan van de Transvaalbuurt. De hoge bebouwingsdichtheid in deze lange straten werd ‘opgeknipt’ in kleinere stukken: er kwamen rijen van maximaal tien woningen met ruimte en groen ertussen. De straat en het trottoir werden breder en de huizen openden zich via grote raampartijen naar de straten. De naar voren springende entrees en de sierbetonnen etagères – ‘Haagse stoepen’ heeft Kühne & Co ze gedoopt – geven de nieuwe bebouwing een herkenbaar, karakteristiek gezicht.
Sociale controle
De menselijke maat was volgens Paul Lageschaar, projectarchitect namens Kühne & Co, een belangrijk uitgangspunt in het ontwerp. Het bevorderen van de sociale controle in de wijk was een ander deel van de opdracht. De nieuwbouw in blokken van tien woningen met aan de zijkant een gemeenschappelijke doorgang naar de achtertuintjes heeft daaraan bijgedragen. Lageschaar: ‘De bewoners komen elkaar tegen en leren elkaar kennen bij de poort. Je zag al meteen dat mensen elkaar erop aanspraken als de doorgang niet werd afgesloten.’ Ook de grote ramen hebben een duidelijke functie in het gemeenschapsgevoel dat zou moeten ontstaan. ‘We wilden dat de huizen zich niet afkeerden van de straat, maar dat de bewoners juist op de straat uitkeken. Doordat we de keuken in het midden van de benedenverdieping hebben geplaatst, zitten mensen voor het raam te eten of televisie te kijken. Dat is goed voor de sociale controle en het gevoel van veiligheid. De houten stijlen die de ramen opdelen, moeten zorgen voor een lamellen-effect: het geeft wat minder inkijk, waardoor mensen minder geneigd zijn de gordijnen dicht te doen.’
Eenvoud in gevelbeeld
Dat in deze raampartijen Methermo draai-kiepramen met geïntegreerde doorvalbeveiliging zijn toegepast, is volgens Lageschaar al in een vroeg stadium bepaald. ‘Metaglas is de enige die dit soort ramen in zulke grote afmetingen en met zulke slanke profielen kan maken.
Dat wilden we: we waren op zoek naar een soort puurheid in gevel en bouw.’ Omdat de bewoners de beglazing van binnenuit moeten kunnen wassen, werd gekozen voor draai-kiepramen. De doorvalbeveiliging zelf is nauwelijks zichtbaar en draagt nog eens extra bij aan de beoogde puurheid: een 45 centimeter hoge, in het raamprofiel weggewerkte glazen plaat. De herkenbaarheid van de individuele woning en gevel was een ander voornaam architectonisch uitgangspunt. Het wordt zichtbaar in de al genoemde entrees, maar ook in de diepliggende kozijnen en de gestaffelde gevels die de regelmaat doorbreken en de afzonderlijke woning benadrukken. De Haagse stoepen fungeren als een soort semi-openbare ruimte tussen het trottoir en de huizen. Lageschaar: ‘Tegelijk zorgen ze voor enige afstand, waardoor mensen niet meteen plakplastic op hun ramen plakken. We hebben gekozen voor deze oplossing en niet voor bijvoorbeeld gemeenschappelijke bloembakken omdat je altijd het risico loopt dat een paar bewoners niet meedoen en de boel verwaarlozen’. Maar ja, die hoogteverschillen. Een afvalcontainer blijft niet staan (waardoor ze allemaal netjes achter de huizen worden geparkeerd); potplanten natuurlijk wel. En de bewoners blijken inventief, besluit Lageschaar: ‘Onlangs zag ik dat een van de bewoners een teakhouten bank op zijn stoep had gezet. De poten waren precies op de juiste lengte gezaagd.’
